Özbekistan, Orta Asya’nın en önemli bölgelerinden biridir. Frederick Starr’ın kitap başlığındaki tanımlaması ile Kayıp Aydınlanma denen ‘Orta Asya’nın Altın Çağı’nın en önemli merkezlerinden biridir. İpek Yolu’nun ve kayıp aydınlanmanın önemli duraklarından biri olarak UNESCO Kültür Mirası listesinde birçok güzelliğe ev sahipliği yapmaktadır. Başkenti Taşkent başta olmak üzere Fergana, Nemengan, Hokand, Semerkant, Buhara, Hive, Ürgenç, Termez gibi Türk ve İslam kültürünün önemli merkezlerine ev sahipliği yapmaktadır.
Doç. Dr. Abbas Karaağaçlı’nın verdiği bilgilere göre UNESCO’nun Özbekistan’daki çalışmaları henüz Sovyetler dönemi bitmeden başlamıştır. Büyük alim Biruni’nin 1000. doğum yılı adına 1973 yılında yapılan kutlamalar ilk dikkat çekici çalışmalardır. Bunları, 1980’de Ebu Al Sina’nın 1000. ve 1984’te Elharezmi’nin 1200. doğum günü kutlamaları izler.
Özbekistan’da Unesco Kültür Mirası Listesi’e giren yerler…
Günümüzdeki Özbekistan kurulduktan sonra da çalışmalar devam eder. Öncelikle Özbekistan 1993’te UNESCO üyesi olur. Kısa sürede, Harezm eyaletindeki İçan Kalesi kalıntıları, Buhara şehrinin tarihi eserler, Şehr-i Şebez ve Semerkant’ın tarihi eserleri ardı ardına UNESCO tarafından dünya kültürel mirası listesine kaydedilir. Bunlara Özbekistan Bilim Akademisi’ne bağlı Ebu Rehyan Biruni Enstitüsü El Yazmaları hazinesindeki eserler ile Özbekistan Dini İdaresi Kütüphanesindeki Hz. Osman Kur’an’ı da eklenir.
İki bin beş yüz yılda eski gelenekleri ile Özbekistan şehirleri, UNESCO Dünya Mirası listesindedir. Ark Kalesi, İsmail Samani Türbesi, Hazreti Eyüp Çeşmesi, Uluğbeğ Medresesi, Registan Meydanı gibi görülmeye değer alanları ile Buhara, ziyaretçilere yaşatacağı harika deneyimler için hazır beklemektedir.
Timur-lenk’in ve Uluğbeğ’in izinde…
Semerkant dendiğinde akla tabi ki büyük Türk komutan Timur gelecektir. Cengiz Han’ın Harzemşah’lara akınları nedeniyle harap olan Semrkant Timur’un başkent ilan etmesi ile büyük bir merkez haline gelecektir. Ticaret, sanat ve kültür merkezi olmasının yanında önemli bilimsel gelimelerin de merkesi konumuna gelecektir. Uluğbeğ, meşhur astronomi çalışmalarını bu şehirde gerçekleştirerek bilime ışık tutacaktır.
Günümüzde Özbekistan, UNESCO dünya mirası listesine girmiş onlarca merkezi ile ziyaretçi akınına uğramakta, yeni ziyaretçilerini de iç açıcı deneyimler için beklemektedir.